Khái niệm bảo vệ quyền sở hữu

Pháp luật được coi là công cụ sắc bén và hữu hiệu nhất trong việc bảo vệ quyền sở hữu, bảo đảm cho chủ sở hữu thực hiện có hiệu quả và hợp lý các quyền năng chiếm hữu, sử dụng, định đoạt một cách bình thường nhất. Bảo vệ quyền sở hữu chính là biện pháp tác động bằng pháp luật đối vói hành vi xử sự của con người, ngăn ngừa những hành vi xâm hai đến chủ sở hữu khi người này hành xử quyền của mình. Bàng các quy phạm pháp luật, Nhà nước ta xác nhận và quy định phạm vi những quyền năng của một chủ sở hữu đối với tài sản của họ. Mặt khác, Nhà nước dùng pháp luật như một cổng cụ pháp lý để bảo vệ các quyền năng đã được pháp luật công nhận và ngăn ngừa những hành vi xâm phạm đến quyền của các chủ sở hữu. Mọi hành vi xâm phạm của người không phải là chủ sở hữu đều bị coi là hành vi vi phạm pháp luật. Khi quyền sở hữu bị xâm phạm, thì người nào có hành vi xâm phạm đến quyền sở hữu của một chủ thể xác định phải chịu những hậu quả pháp lý tương ứng do BLDS quy định.

Nước ta sử dụng nhiều ngành luật khác nhau để bảo vệ quyền sở hữu. Tuy nhiên, mỗi ngành luật bảo vệ quyền sở hữu theo những phương pháp, cách thức phù hợp với chức năng vốn có của nó.

Ngành luật hành chính bảo vệ quyền sở hữu bằng việc quy định những thể lệ nhằm quản lý và bảo vệ tài sản của Nhà nước, tổ chức và cá nhân công dân. Trong một số trưòng hợp Nhà nước sử dụng biện pháp cưỡng chế bằng bạo lực của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với một cá nhân hay tổ chức nhật định về mặt vật chất hay tinh thần nhằm buộc các cá nhân hay tổ chức phải thực hiện hoặc không thực hiện những hành vi nhất định để bảo vệ những quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác; hoặc người đó phải phục tùng những hạn chế nhất định đối với tài sản của mình hoặc tự do thân thể nhằm bảo đảm quyền lợi cho các chủ thể khác. Việc áp dụng các biện pháp hành chính (gồm cưỡng chế, phòng ngừa, ngăn chặn) do các cơ quan hành chính nhà nước và trong những trường hợp nhất định do Toà án nhân dân quyết định đối với cá nhân, tổ chức đã có hành vi vi phạm hành chính xâm phạm đến tài sản, quyền sở hữu tài sản hoặc cản trở trái pháp luật chủ sở hữu.

Ngành luật hình sự bảo vệ quyền sở hữu bằng việc quy định một số hành vi nhất định xâm phạm đến quyền sở hữu là tội phạm và quy định mức hình phạt tương xứng với những loại hành vi phạm tội đó. Việc bảo vệ bằng biện pháp hình sự mang tính chất trừng trị và răn đe. Người nào có hành vi xâm phạm đến sở hữu XHCN (theo Điều 129 đến Điều 142 BLHS) hoặc xâm phạm sở hữu của công dân (theo Điều 151 đến Điều 163 BLHS), thì phải chịu trách nhiệm pháp lý tùy theo mức độ phạm tội. Ví dụ: Phạm tội cướp tài sản XHCN có thể bị tử hình (khoản 2 Điều 129 BLHS).

Ngành luật dân sự bảo vệ quyền sở hữu bằng việc quy định những phương thức kiện dân sự trước Toà án dể chủ sò hữu cố thể thông qua đố mà đòi lại tài sản của mình đang bị người khác chiếm giữ bất hợp pháp; yêu cầu người khác chấm dứt hành vi cản trở hoặc có quyền yêu cầu ngăn chặn khi chủ sở hữu thực hiện quyền sở hữu, quyền chiếm hữu hợp pháp đối vói tài sản; hoặc chủ sở hữu có thể đòi người khác phải bồi thường những thiệt hại về tài sản nếu người đó có hành vi xâm phạm đến quyền sở hữu, quyền chiếm hữu của mình.

Như vậy, mỗi một ngành luật đều có những vai trò quan trọng của nó trong việc bảo vệ quyén sở hữu. Nhưng mỗi ngành luật đó không bảo vệ quyền sở hữu một cách hoàn toàn tách biệt mà luôn cố sự phối hợp, bổ sung lẫn nhau. Trong thực tế, nhiều khi phải áp dụng cùng một lúc nhũng quy phạm của hai hay nhiều ngành luật để điều chỉnh và bảo vệ quyền của chủ sở hữu, người chiếm hữu hợp pháp khi bị xâm phạm.

Tùy nhiên, trong các phương thức pháp lý để bảo vệ quyền sở hữu đã nêu trên, phương thức dân sự có một vai trò quan trọng riêng và mang những đặc điểm riêng. Đây là [hương thức có ỷ nghĩa thực tế nhất, vì nó khôi phục lại tình trạng ban đầu (tình trạng trước khi bị vi phạm) về mặt vật chất cho chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu hợp pháp.

Theo phương thức kiện dân sự, người khởi kiện đé yêu cầu Toà án bảo vệ quyền lợi cho mình chính là người bị xâm [hạm quyền sở hữu. Người có quyền sở hữu bị xâm phạm có thể là chù sở hữu hoặc người chiếm hữu hợp pháp. Do đó, phương thức kiện dấn sự cố những đặc thù sau đây:

- Phương thức này được áp dụng một cách rộng lãi so vói các biện pháp khác, vì trong nhiều trường hợp không có những khả năng và điều kiện để áp dụng các biện pháp khác.

-           Tạo điều kiện thuận lợi và dễ dàng cho người có quyền dân sự bị xâm phạm tự mình chủ động bằng phương thức giản đơn đề xuất và yêu cầu Toà án bảo vệ quyền lợi cho mình.

-           Tạo khả năng khắc phục những thiệt hại vật chất cho chủ sở hữu; bảo đảm khôi phục lại nhũng lợi ích vật chất cho chủ sở hữu như tình trạng ban đầu khi quyền sở hữu chưa bị xâm phạm; ngăn chặn hoặc chấm dứt hành vi cản trở trái pháp luật đối với việc thực hiện quyền sở hữu, quyền chiếm hữu hợp pháp của chủ sở hữu.