Quá trình thay đổi pháp luật về quá trình sở hữu (P 1)

Giai đoạn 1945 -1959

Cách mạng tháng 8 thành công, ngày 2/9/1945 Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, một Nhà nước công nông kiểu mới đã ra đời. Do nhận thức được vai trò, ý nghĩa của pháp luật nói chung trong đời sống xã hội, và đặc biệt của pháp luật dân sự nói riêng nên chỉ hơn một tháng sau ngày tuyên do I bố độc lập, ngày 10/10/1945 Hồ Chù Tịch đã ký sắc lệnh lát I 90/SL quy định về việc tạm thời sử dụng các luật lệ cũ hiện tư hành ở Việt Nam. Theo tinh thần của sắc lệnh này các bộ luật của chính quyền cũ (gồm bộ Dân luật Giản yếu Nam kỳ ban hành năm 1883, bộ Dân luật Bắc kỳ ban hành năm 1931 và bộ Hoàng Việt trung kỳ hộ luật thường gọi là bộ Dân luật Trung ban hành năm 1936) vẫn có hiệu lực thi hành dưới chế độ Việt Nam dân chu cộng hòa, trong khi chờ đợi việc ban hành pháp luật mới.

Sau khi Quốc hội Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa thông qua bản hiến pháp mới vào ngày 9/11/1946, , thì các nguyên tắc cơ bản về quyền lợi và nghĩa vụ của công dân,quy định vể sở hữu... đã được chính thức ghi nhận. Hiên pháp 1946 đã tạo cơ sở pháp lý và từ dây quyển sở hữu tài sền riêng công dân đã trở thành quyền hiến định.   

   

Cùng với việc ban hành hiến pháp mới và ghi nhận quyền    sở hữu hợp pháp của công dân, thì một trong những nhiệm vụ cấp bách của cách mạng Việt Nam lúc bấy gỉờ là phải xoá bỏ quyền sở hữu đối với các tư liệu sản xuất quan trọng của thực dân Pháp, của các đế quốc khác, các thế lực phản động và thù nghịch, của giai cấp địa chủ phong kiến. Mọi đặc quyền đặc lợi của các thành phần phản động, bóc lột, ngoại kiều cũng bị xoá bỏ. Việc xây dựng một cơ sở kinh tế mới tập trung trong tay Nhà nước chính là cơ sà vật chất bảo đảm cho sự tồn tại và phát triển của thể chế chính trị mới.

Để thực hiện được nhiệm vụ đó, Nhà nước ta đã thực hiện hàng loạt các biện pháp thích ứng và đã ban hành nhiều văn bản pháp luật để chuyển các tư liệu sản xuất quan trọng vào tay Nhà nước.

Thông qua nhiều sắc lệnh như: sắc lệnh ngày 22/9/1945 về việc bãi bỏ các nghiệp đoàn của chế độ cũ trên toàn Việt Nam. Sắc lệnh này 15/11/1945 về việc bãi bỏ quyên khai trương tuyến đường hoả xa Hải Phòng - Vân Nam; lệnh ngày 22/1/1950 quy định về quyền phân phối cấc nguồn khoáng chất trong nước; sắc lệnh ngày 30/5/1950 quy đình     việc trưng thu, trưng dụng và trưng tập trong thời kỳ kháng chiến v.v. Trên thực tế Nhà nước ta đã chuyển các xí nghiệp hầm mỏ, hệ thống giao thông, bưu điện, các nguồn khoáng sản... thành sở hữu của Nhà nước.

Đặc biệt bằng biện pháp kiên quyết, Nhà nước ta đã ban hành và thực hiện trên quy mô rộng lớn luật cải cách ruộng đất (ngấy 19/12/1953). Tiến trinh cách mạng trong những nám đâu của thập niên 50 từng bước thực hiện thành cổng khẩu hiệu "Người cày cố ruộng". Đây là một két quả có ý nghĩa vô cùng quan trọng cùa cách mạng dân tộc, dân chủ nhãn dân. Bước đầu đfl xoá bò quyền sỡ hữu của địa chủ, phong kiến vé đất dai, đổng thời XẮC ỈẠp nên quyén sở hữu ruộng đất cho nhân dân lao động.

Ngoài việc ban hành các văn bản pháp luật nhầm xoá bỏtĩiệt đế các hình thức sở hữu của chính quyén thực dân phong kiến thì trong giai đoạn này, tròn cơ sở quy định của Hiến pháp 1946 Nhà nước ta cũng ban hành các văn bản pháp luật nhầm bảo vệ quyến sở hữu hợp pháp của công dân: Sắc lệnh 97/SL ngày 22/5/1950 vé việc sửa dổi một sò quy lệ và chế định trong dân ỉuẠt; sấc lệnh 85/SL ngày 20/2/1952 ban hành thế lệ trước bạ vé việc mua bán, cho và dổi nhà cửa, ruộng dất; Nghị dịnh 47/NĐ ngày 12/6/1958 của Bộ Giao thông và Bưu điện ban hành quy định điẻu lệ tạm thời vé việc dằng ký các phương tiện vận tải đường sông, thuyên buồm đi biển v.v..

Nhìn chung "Quyền tư hữu tài sản của công dán Việt Nam được bảo dám"(Điéu 12 - Hiến pháp 1946), nhưng theo một tinh thán hoàn toàn mới. Đó là: Người ta chỉ được hướng dụng và sử dụng các vật thuộc quyền sở hữu của mình một cách hợp pháp và không thiệt hại đến quyề

n lợi của nhân dân (Điéu 12, Sắc lệnh 97/SL).

Pháp luật về sở hữu giai đoạn 1945 - 1959 đã tạo ra những tiền đề quan trọng trong việc xác lập quan hệ sở hữu mới dưới chính quyền dân chủ nhân dân.