Các nguyên tắc của luật dân sựViệt Nam (Phần 1)

BLDS ghi nhận một loạt các nguyên tắc của pháp luật dân sự trong đó có những nguyên tắc đã được xác định ở các văn bản pháp luật trước đó, có những nguyên tắc lần đầu tiên được ghi nhận.

a. Nguyên tắc tự do, tự nguyên cam kết, thoả thuận (Điều 4 BLDS)

Các bên tham gia quan hệ dân sự có quyền tự do cam kết, thoả thuận phù hợp với pháp luật trong việc xác lập, thực hiện quyền và nghĩa vụ dân sự. Mọi cam kết và thoả thuận hợp pháp được pháp luật bảo hộ. Ví dụ như: Trong hợp đồng, các bên có thoả thuận về các phương thức thực hiện nghĩa vụ, các thoả thuận đó có giá trị pháp lý đối với các bên tham gia hợp đồng.

Khi cam kết, thoả thuận các bên hoàn toàn tự nguyện, không được ai dùng bất cứ thủ đoạn nào nhằm buộc một người cam kết, thoả thuận trái với ý chí của người đó. Mọi cam kết, thoả thuận không có sự tự nguyện của các bên có thể bị tuyên bố là vô hiệu.

b.   Nguyên tắc bình đẳng (Điều 5 BLDS)

Trong quan hệ dân sự các chủ thể đều bình đằng, không được lấy bất cứ một lí do nào về sự khác biệt để đối xử không bình đẳng. Các chủ thể bình đẳng về năng lực pháp luật, bình đẳng giữa các hình thức sỏ hữu khi giao kết hợp đồng dân sự, bình đẳng về để lại và hưởng di sản thừa kế. Bình đẳng của các chủ thể được thể hiện ở các điểm sau:

-     Bình đẳng trong việc tham gia vào các quan hệ dân sự không phụ thuộc vào giới tính và các địa vị xã hội khác;

-     Bình đẳng về quyền và nghĩa vụ khi chúng được xấc lập. Các bên phải thực hiện nghĩa vụ đôi vói những người có quyền;

-     Bình đẳng về trách nhiệm dân sự nếu bên có nghĩa vụ không thực hiện, thực hiện không đung nghĩa vụ đều phải chịu trách nhiệm dân sự đối với bên có quyền.

c.   Nguyên tắc thiện chí, trung thực (Điều 6 BLDS)

Trong quan hệ dân sự các bên phải hợp tác, giúp đỡ nhau để tạo lập và thực hiện các quyền và nghĩa vụ dân sự. Mỗi bên không chỉ quan tâm đến quyền và lợi ích của mình mà còn phải quan tâm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, của Nhà nước và xã hội. Ngoài ra đòi hỏi các bên phải tìm mọi biện pháp cần thiết để khắc phục và hạn chế thiệt hại. Tuy nhiên, trong quan hệ dân sự các bên được suy đoán là trang thực, thiện chí. Nếu một bên cho rằng bên kia không trang thực, thiện chí phải có chứng cứ.

d.   Nguyên tắc chịu trách nhiệm dân sự (Điều 7 BLDS)

Trách nhiệm dân sự là một loại trạch nhiệm pháp lí nhưng trước tiên là trách nhiệm của người vi phạm đối với người bị vi phạm. Người có nghĩa vụ phải thực hiện nghiêm chỉnh nghĩa vụ của họ nếu các quyển và nghĩa vụ đó phát sinh từ các căn cứ hợp pháp. Nếu không thực hiện phải tự chịu trách nhiệm và có thể bị cưỡng chế thi hành nghĩa vụ và phải bồi thường thiệt hại (nếu có). Mỗi chủ thể tham gia phải tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình.

e.   Nguyên tắc tôn trọng đạo đức, truyền thống tốt đẹp của dân tộc (Điều 8 BLDS)

Đạo đức và truyền thống tốt đẹp của xã hội là cơ sở xã hội của pháp luật. Một nền pháp luật chỉ tồn tại và bền vững khi phù hợp với đạo đức và truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Việc xác lâp, thực hiện các quyền, nghĩa vụ dân sự cũng phải dựa trên nền tảng của đạo đức và truyền thống đó trên tinh thần tương thân, tương ái “mình vì mọi người, mọi người vì mình" nhằm tạo điều kiện cho những người, những cộng đồng chưa có những điều kiện thực tế có thể thực hiện được các quyền và nghĩa vụ dân sự của họ.